ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 10، دی 1401 ، شماره پی در پی 80

بازتاب موسیقی در سبک شعر معینی کرمانشاهی

صفحه (255 - 268)
مریم دلیلی ، حسینقلی صیادی (نویسنده مسئول)، حسین حاجی زاده ، ژیلا صراطی
تاریخ دریافت مقاله : مهر 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : دی 1400

چکیده

زمینه و هدف: رحیم معینی کرمانشاهی از شاعران معاصر است که سالها برای آهنگسازان، ترانه سروده است و به علم موسیقی و موسیقیدانان آشناست. در این مقاله با هدف بررسی بازتاب آگاهی وی به موسیقی، اشعارش بلحاظ موسیقیایی و تأثیر موسیقی در سبک شعرش بررسی شده است.

روش مطالعه: مقاله با مطالعات کتابخانه ای انجام شده و به روش توصیفی تحلیلی با انتخاب نمونه های شعری نوشته شده است. جامعۀ آماری تحقیق کتاب «ای شمعها بسوزید» است که اولین دفتر شعر وی میباشد و همزمان با ترانه سرایی آن را سروده است.

یافته ها: واژه های موسیقی از شاخصه های سبکی شعر معینی است که از آنها در ترکیب‌سازی، صور خیال و محتوای غنایی استفاده کرده است. اشعارش از موسیقی شعری سرشار است، در موسیقی بیرونی و کناری، انتخاب اوزان متناسب با ریتم موسیقی، وزن دوری، ابیات مردف، صنعت ترصیع و موازنه، و در موسیقی درونی نیز انواع تکرار بصورت واج آرایی، جناس و تکرار در سطح بیت و کل غزل، اشعارش را مناسب میزان‌بندی برای ریتم موسیقی کرده است.

نتیجه گیری: معینی کرمانشاهی بدلیل همکاری با اهل موسیقی و ترانه سرایی، در شاعری نیز بصورت آگاهانه یا ناآگاهانه از واژه ها و اصطلاحات موسیقی در سطوح سبک زبانی، ادبی و فکری استفاده کرده و اشعاری سروده که مناسب آوازخوانی است.

کلمات کلیدی
معینی کرمانشاهی , موسیقی , ای شمعها بسوزید , سبک شعری

• انوری، حسن (1381) فرهنگ بزرگ سخن، ج3، تهران: سخن.
• پورنامداریان، تقی، و طهرانی ثابت، ناهید (1388) تداعی و فنون بدیعی، مجلۀ فنون ادبی، شمارۀ 1: صص1ـ12
• دهلوی، حسین (1377) موسیقی: پیوند شعر و موسیقی آوازی، نشریۀ هنر تابستان، شمارۀ 36: صص140 ـ158.
• رازانی، ابوتراب (1342) شعر و موسیقی و ساز و آواز در ادبیات فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
• راهگانی، روح انگیز (1377) تاریخ موسیقی ایران، تهران: پیشرو.
• شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1391) موسیقی شعر، تهران: آگه.
• شمیسا، سیروس (1370) آشنایی با عروض و قافیه، تهران: فردوس.
• عسکری رابری، حمید. (1396). بهره های متقابل نقد ادبی و نقد موسیقایی در حوزۀ آثار مکتوب مطالعۀ موردی: «موسیقی شعر» و «پیوند شعر و موسیقی». پژوهش‌نامۀ انتقادی متون و برنامه های علوم انسانی، شمارۀ 7: صص 93ـ 105.
• کریمی، سعید (1386) مکث در مه (نظریات بنیادین ترانه و ترانه سرایی در ایران)، تهران: دقایق.
• معینی کرمانشاهی، رحیم (1381) حکایت ناگفته (شرح مستند و مصور زندگی و گزیده ای از آثار آهنگین) به کوشش حسین معینی کرمانشاهی، تهران: سنایی.
• معینی کرمانشاهی، رحیم (1398) ای شمعها بسوزید، تهران: سنایی.
• وحیدیان کامیار، تقی (1370) بررسی منشأ وزن شعر فارسی، مشهد: آستان قدس رضوی.